Søgur um tey sjálvbodnu

– Skipið er okkara nýggja heim

Í oktober mánaði í fjør tóku hjúnini Ole og Kamilla Urdal eina stóra avgerð: Tey ynsktu at gerast sjálvboðin umborð á Global Mercy.

Sum um tað ikki var nóg mikið, so tóku tey fýra børn síni við umborð, fluttu úr heiminum í Noregi og fluttu inn í eina familjukamar umborð á heimsins størsta hospitalsskipi, her Ole brúkar tíð og førleikar sínar í maskinrúminum.
Børnini ganga í skúla umborð – í barnagarði, fólkaskúla og miðnámi.
Uppgávan hjá Ole er einføld: Hann skal syrgja fyri at tað altíð er ljós umborð, og at luftskiftis-anleggið riggar, alt meðan Kamilla er umsorganarpersónurin fyri tey fýra børnini – Emerik, Martin, Oliver og Samuel.

HEIMAMAÐUR
Hetta var ikki júst tað, sum familjan upprunaliga ætlaði. Ole skuldi upprunaliga vera hann, sum skuldi vera ”heima-maður”, meðan Kamilla, sum er útbúgvin tannlækni, skuldi vera sjálvboðin umborð.
– Okkum dámdi væl konseptið hjá Mercy Ships, og tí sendu vit inn umsókn okkara, greiðir Ole frá.
– Tá eg hitti konu mína fyri 17 árum síðani, byrjaðu vit nokkso skjótt at tosa um at gera okkurt annað. So hvørt sum árini gingu, tosaðu vit oftari og oftari um hetta.
Í 2010 hoyrdu tey á fyrsta sinni um Mercy Ships, og nú, ið nýggjasta skipið skuldi fyrireikast og byggjast, vaks áhugin av nýggjum. Tey gjørdu ikki mætari enn at boða frá luttøku.
Tað skuldi tó vísa seg, at teirra ætlanir broyttust munandi: Global Mercy hevði av álvara brúk fyri einum manni við hansara royndum og førleikum innan hita og sanitet. Nú gjørdist tað Kamilla sum ansaði børnunum. Fyribils ætla tey at vera tvey ár umborð:
– Hetta er okkara nýggja heim, greiðir Ole frá. – Eg eri til reiðar at gera tað arbeiðið, sum skal til, soleiðis at skipið kann sigla.
– Vit fingu eitt nýtt skip, so vit vóru noydd at læra okkum allar skipanirnar, hvussu tær virka og hvussu vit loysa teir ymisku trupulleikarnar, sum altíð stinga seg upp.
Við báðum skipunum – Africa Mercy og Global Mercy – eru omanfyri 1500 sjálvboðin úr 60 londum, sum brúka royndir sínar at gera tað besta fyri onnur.
– Vit hava øll sama mál, og sama anda fyri at tað skal eydnast – at tvífalda ávirkanina hjá Mercy Ships, at tvífalda vónina og tvífalda orkuna at veita grøðing til menniskju.

Isaac fekk ta bestu gávuna – men frá sær sjálvum

Tá tú og eg hava føðingardag er nógv, sum vit kundu ynskt okkum sum gáva. Men hjá Isaac Annor úr Ghana var munandi øðrvísi: Hann vildi geva sær sjálvum ta bestu føðingardagsgávuna – at finna fleiri møguleikar at kunna tæna øðrum.

– Eg eri vorðin so vælsignaður í mínum lívi, og eg vildi tí fegin geva nakað aftur av øllum hesum til onnur, greiðir hann frá.
Isaac er giftur og hevur tvey børn. Hann er arkitektur, verkætlanarleiðari, undirvísari og ph.d.-lesandi.
Men hvussu í víðu verð kom hann fram til, at hann skuldi gerast sjálvboðin ”gongsgenta” umborð á einum hospitalsskipi?
Jú, – tá 40 ára dagur hansara nærkaðist, fór hann at leita eftir møguleikum fyri sjálvbodnum arbeiði. Og tað var tá at hann sá eina lýsing frá Mercy Ships í sjónvarpinum.
– Henda lýsingin vísti søgur um teir sjúklingarnar, sum vóru skurðviðgjørdir umborð. Teir tóku burtur knyklar, og tey fingu tey skeivu beinini aftur í rættlag – ókeypis, greiðir hann frá.
– Hesir sjúklingarnir høvdu annars ikki havt pening at gjalda fyri hesar skurðviðgerðirnar. Eg tók avgerð um, at hetta var nakað sum eg kundi stuðla.
Hann sendi umsóknina inn um at gerast sjálvboðin innan rakstrarleiðslu umborð á Africa Mercy. Hetta starvið var farið, men ein møguleiki var fyri at arbeiða við tí húsliga, um ein kann siga tað so, tá talan er um eitt skip.
– Eg segði bara ja. Í mínum eygum snúði tað seg ikki um starvið, men um at vera við í sjálvbodnari tænastu.

NÝGGJ FÓLK HVØNN DAG
Isaac er partur av einum toymi, sum ger sítt til, at skipið altíð er reint og altíð væl skipað. Hetta hevur so aftur við sær, at øll hini kunnu vera so effektiv og virkin sum yvirhøvur gjørligt.
– Fyrstu ferð, eg var umborð, gjørdist eg sera ovfarin av, hvussu reint tað var, hóast tað búgva 300 fólk her, sigur hann.
– Eg hugsaði ofta um, hvussu tey bóru seg at við at halda skipið reint alla tíðina.
Isaac er fegin um arbeiðið sítt sum reingerðarfólk umborð, tí, sum hann sigur: – Eg hitti nýggj fólk hvønn tann einasta dag, tá eg eri til arbeiðis. Tað áhugaverda er, at hesi fólkini eru so ymisk, tí tey koma allastaðni frá.
– Tá tú kemur á tal við fólk, so sært tú, hvussu lítið, sum tú í roynd og veru veit. Og tað hevur ofta verið eitt sindur eyðmýkjandi.

VASKA VIÐ NÆRLAGNI
Vinir hansara í Ghana vóru eitt sindur ivasamir, tá Isaac byrjaði at tosa at fara umborð á eitt skip, sum lá við bryggju í Senegal. Teir spurdu hann títt og ofta um, hvat ein arkitektur ger umborð á einum hospitalsskipi.
Svar hansara var stutt og greitt: – Tú kanst altíð gera okkurt fyri onnur menniskju, líkamikið hvat starv tú hevur.
Og Isaac er tí eisini ein fortalari fyri tí sjálvbodna arbeiðinum.
– Tað er møguleiki fyri at byggja víðari uppá teir førleikar, sum tú longu hevur, og gera gagn fyri onnur, greiðir hann frá.
Hann leggur aftrat, at teir førleikarnar, sum hann fær í hesum starvi sínum, hava eisini ávirkan á hansara persónliga lív.
– Konan er ofta vorðin hugtikin av evnum mínum at reingerða eitt rúm, enntá við nærlagni, sigur hann og brosar.

Ingveig: – Tú kanst ikki bara gloyma hesi fólkini

– At síggja hesar longu kø’irnar av fólki, sum ynskja tannrøkt, rørir ein, sigur norska Ingveig Haslemo, sum fyri nøkrum árum síðani starvaðist sum tannlækni umborð á Africa Mercy.

Frá kamari sínum umborð hevur Ingveig eitt heilt ótrúligt útsýni – tí beint uttanfyri kúgveygað sær hon vøkru oynna, Madagaskar.
At hava tænastu sum tannlækni umborð á slíkum skipi, er munandi øðrvísi enn at arbeiða í landi:
Í fyrsta lagi er tannstøðan munandi verri enn í heimlandi hennara. Her eru nógv fólk, ið ikki hava eina einastu tonn. Tað serstaka er tó, at tey brosa hóast alt, og eru sera fegin fyri alla ta hjálpina, sum tey fáa frá Mercy Ships.
Her er útgerðin av besta slagi, og kring hana er ein stórt toymi sum bara hevur eittans ynski: At hjálpa øðrum neyðstøddum.

GOTT SAMSTARV
Ingveig, sum var seks vikur umborð, greiðir frá, at ein ikki bert arbeiðir, meðan ein er umborð, tí her er nógv annað at fara til.
Eitt av hesum er kjóla-hátíðarhaldið fyri teimum kvinnunum, sum hava fingið eina VVF-skurðviðgerð – sum er fyri inkontinentar kvinnur, sum hava havt fleiri truplar, drúgvar og týttar barnsburðir.
Skaðin av hesum er, at kvinnan hevur óviljað vatnlát, sum ger, at hon verður mangan útstoytt úr lokalsamfelagnum.

Tannlæknastova hennara er í landi, í havnabýnum Toamasina. Her starvast hon saman við fólki úr oynni, sum fáa bæði venjing og løn fyri at vera hjálparfólk og ikki minst sum tulkar fyri Mercy Ships.
– Hetta samstarvið riggar sera væl, og bæði eg og tey læra nógv av at samstarva, greiðir hon frá.

LAANGAR KØIR
Her á Madagaskar eru nógvir sjúklingar, ið hava tørv á hjálp við tannviðgerð, og hvønn einasta dag er ein lang kø av fólki, ið ynskja at fáa hjálp.

Tveir dagar um vikuna verða tenninar hjá fólkinum kannaðar, og tey fáa tá at vita, nær tey skulu koma aftur.
– At síggja hesar longu kø’irnar rørir ein, og tú sært, hvussu stórur tørvurin er at veita teimum hjálp, vísir hon á.
Eftir áðurnevndu skurðviðgerð umborð vóru tey heiðraði við áðurnevnda kjóla-hátíðarhaldi. Allar kvinnurnar høvdu pyntað seg til høvið og fingu gávur handaðar.

– Tað var ein ógloymandi løta at fáa sett andlit á hesi tølini, ið vit annars bara lesa um. Og at síggja, hvussu teirra lív verður broytt eftir eini einstakari skurðviðgerð, er ikki nakað sum bara fer soleiðis aftur við borðinum, sigur Ingveig at enda.

Abram valdi heimlandið – heldur enn yvirflóðina í Fraklandi

Eygnalæknin Abram Wodomé kundi gerast kendur, dugnaligur og ríkur í øðrum landi, men valdi at tæna fólkinum í afrikanska heimlandi sínum, Togo.

Nei, tað var eingin sjálvfylgja, at Abram Wodomé yvirhøvur skuldi gerast lækni.
Sum yngstur í einum systkinaflokki uppá 16, hevði hann sæð, hvussu fleiri av brøðrum hansara noyddust at gevast í skúlanum, tí teir máttu hjálpa til heima við hús til tess at breyðføða familjuna. Pápin var timburmaður og mamman seldi fisk á marknaðinum.
Tað stóð heldur ikki skrivað nakrastaðni, at hann skuldu brúka útbúgving sína í heimlandinum. Av 34 læknalesandi í flokki hansara, valdu bert níggju teirra at arbeiða í Togo.
Abram Wodomé hevði kortini ongar ætlanir at gera sum hini: Eitt starv við góðari løn í Fraklandi, og eina tryggja framtíð fyri familjuna, var hansara stóra ætlan.

SLÓÐBRÓTANDI LÆRDÓMUR
Men ætlanir hansara tóku eina aðra vend, tá honum stóð í boði at fáa venjing í grástar-skurðviðgerðum umborð á Africa Mercy í 2010. Og hann tók við tilboðnum.
Grástar er ein sjúka, har linsan í eyganum gerst óklár, og hevur hetta niðursetta sjón við sær, ella at ein ikki sær mun á litum.
Fyri fyrstu ferð fekk hann nú atgongd til framkomna útgerð og venjing við nútíðar tøkni.
– Áðrenn hesa verkætlanina hjá Mercy Ships kundi eg viðgera millum tríggjar og fimm sjúklingar um vikuna. Nú kann eg viðgera omanfyri 100, greiðir Wodomé frá.
– Tann mátin, eg her lærdi, var slóðbrótandi í Togo, helst tí at hann er serliga væl egnaður á støðum við avmarkaðum resoursum.
Abram Wodomé avgjørdi at verða verandi í heimlandinum og hjálpa landsmonnum sínum.

HYGG FRAMEFTIR
Hann kundi helst ikki valt sær eina størru avbjóðing, tí hóast hann hevði allar royndirnar, sum neyðugar vóru, so tørvaði honum alt hitt:
Arbeiðsviðurskiftini í Togo vóru ikki broytt serliga nógv. Tørvurin á útgerð og hentleikum, saman við øktum vanda fyri komplikasjónum, gjørdi sítt til, at hann nærum gavst á hondum.
Í 2012 fekk hann tók avgerandi hjálp, tá Mercy Ships góvu honum bæði pening og útgerð til eina klinikk. Síðani tá, hevur Wodomé bara hugt frameftir.
Seinastu 10 árini hevur hann gjørt 15.000 grástar-skurðviðgerðir. Hann hevur halgað lív sítt til at venja upp aðrar eygnalæknar, millum teirra konu sína, sum eisini valdi at útbúgva seg sum eygnalækni.
Í dag hevur hann lært einar 35 starvsfelagar upp. Allir hava teir gott orð á sær. Og saman hava teir tikið upp bardagan ímóti grástar millum landsmenn sínar.
– Vegurin framyvir fyri slíkum skurðviðgerðum í Afrika sær ljósari út. Fleiri og fleiri fakfólk ynskja at gerast betri í hesum, soleiðis at tey kunnu veita heilsutænastur av høgari góðsku, sigur Abram Wodomé.

GÓÐ SKOÐSMÁL
Tað eru ikki bert sjúklingarnir, sum fegnast um evnini hjá Wodomé. Eisini starvsfelagar hansara geva honum bestu skoðsmál.
Ein teirra tekur soleiðis til:
– Hann er ein serstakliga tolin lærari. Hann tekur teg gjøgnum alla tilgongdina í eini skurðviðgerð, enntá í smálutum frá byrjan til enda. Við hesi undirvísingini havi eg lært at trúgva meiri uppá meg sjálvan.
Og ein annar sigur soleiðis:
– Tað hevur verið krevjandi at fremja skurðviðgerðir í eygunum á fólki her í Togo. Men takkað verið starvsfelagum, sum dr. Wodomé, er vón fyri framman.
Í dag rekur Abram klinikkina ”Clinique Ophtalmologique Lumière Divine (COLD) í togolesiska høvuðsstaðnum, Lomé, og telist henda í dag millum tær fremstu í landinum. Omanfyri 750 grástar-skurðviðgerðir verða gjørdar her um árið.